Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki sarsıntılardan sonra meydana gelen artçılar bilhassa afet bölgesinde yaklaşık bir ay boyunca büyük paniğe yol açmıştı. Bilhassa şubat ayının sonlarında Ölüdeniz fayı üzerinde 20 Şubat’ta gerçekleşen Hatay merkezli 6.4’lük zelzeleden sonra on binlerce yapı yerle bir oldu. Hatay’daki sarsıntıdan sonra gündeme gelen Ölüdeniz fayı, yaklaşık 200 yıldır sessiz kalmasından dolayı tüm dikkatleri üzerine çekmişti. Fayın bir zelzele oluşturması halinde başta Türkiye, İsrail, Filistin ve Suriye olmak üzere birçok ülkenin derinden etkilemesi bekleniyor. Peki Ölüdeniz fayı kırılırsa ne olur, nelere yol açar? Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu, Ölüdeniz fayının taşıdığı riski Milliyet.com.tr’ye anlattı.
‘SİSMİK BOŞLUK DÜŞÜK BİR MÜMKÜNLÜK DEĞİL’
Ölüdeniz fayının zelzele geçmişine değinen Prof. Dr. Murat Utkucu, kelam konusu bölgenin 19 ve 20’nci yüzyıllarda sarsıntı aktifliği açısından sessiz bir periyottan geçtiğini hatırlattı.
Fay sınırı üzerindeki sismik boşluk ihtimaline dikkat çeken Prof. Dr. Utkucu, “12’nci yüzyılda yaşanan 1114, 1138, 1157 ve 1170 sarsıntılarının oluşturduğu büyük ve yıkıcı bir sarsıntı aktifliği bu yorumun temel desteğini oluşturuyor. Hasebiyle kuzeyde Antakya civarından güneyde Lübnan-İsrail sonuna kadar uzanan faylar boyunca sismik boşluk oluşturan kilitli fay uzunluklarının mevcudiyeti düşük bir mümkünlük değil” yorumunda bulundu.
‘ADANA CİVARINDAKİLERİ HESAPLAMAK ZOR’
Kahramanmaraş merkezli yıkıcı sarsıntılardan sonra afet bölgesindeki vilayetlerden biri olarak ilan edilen Adana, zelzele riski açısından dikkat çeken bölgelerden biri. Maraş Sismik Boşluğu’nun bilimsel olarak uygun temellendirilmiş olduğunu belirten Prof. Dr. Murat Utkucu, Adana’daki sarsıntı riskini şu sözlerle kıymetlendirdi:
“Adana civarından geçen fayların kayma suratları düşük ve sarsıntı tekrarlanma aralıkları uzun olduğundan sismik boşluk oluşturan fayları belirlemek sıkıntı. Yeni paleosismolojik (depremler oluştuktan çok sonra eski zelzele izlerinin araştırılması) çalışmalar ile bu duruma bir ışık tutulması mümkün olacak.” Prof. Dr. Murat Utkucu
‘6 ŞUBAT’TAN SONRA MALATYA İÇİN RİSK AZALDI’
Doğu Anadolu fay sınırı üzerinde 9 saat ortayla iki büyük kırılma yaşanan 6 Şubat’tan evvel, Bingöl ve Malatya da sık sık sarsıntı riski ile anılan bölgeler ortasındaydı. Prof. Dr. Murat Utkucu, iki kent için de farklı başka merak edilen yeni bir zelzele tehlikesine ait şunları söyledi:
“Bingöl ve Malatya için yeni bir sarsıntı tehlikesi kelam konusu mu? Bu sorunun cevabı kısaca evet. Fakat bu türlü bir tehlike Türkiye’nin büyük çoğunluğu için kelam konusu. 6 Şubat’taki sarsıntılarla kırılan faylar Malatya için yakın gelecekte kırılabilecek durumda olan fay uzunluğu ölçüsünü düşürerek bir açıdan bölgede yakın gelecekteki tehlikeyi de düşürmüştür.”
ÖLÜDENİZ FAYI NERELERİ TEHDİT EDİYOR?
Anadolu’dan başlayarak Suriye üzerinden İsrail’e uzanan Ölüdeniz fayının bilhassa hangi bölgeler için risk oluşturduğu merak edilenler ortasında. Bahse ait çarpıcı açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Murat Utkucu, bu durumun muhtemel bir sarsıntının büyüklüğüne bağlı olarak değişeceğinin altını çizdi.
Prof. Dr. Utkucu, 6 Şubat’taki üzere yıkıcı sarsıntıların yakın gelecekte tekrar yaşanması durumunda sarsıntının tesir alanının büyük olacağına da dikkat çekti. Prof. Dr. Utkucu, “Depremin büyüklüğü ne kadar fazlaysa o kadar uzun bir fayı kıracak ve o kadar geniş bir alanı etkileyecek. 6 Şubat’taki Pazarcık zelzelesi büyüklüğünde bir sarsıntı, kuzeyde Antakya civarından güneyde Lübnan-İsrail sonuna kadar uzanacak bir kırılma oluşturursa geniş bir alanı etkilemesi kaçınılmaz olacak” dedi.
13 Ağustos 1822’de meydana gelen Halep Zelzelesi, başta Ölüdeniz fayı ile Doğu Anadolu fayının kesişim noktası olan Antakya’da önemli bir yıkıma yol açmıştı. 7.0 büyüklüğündeki sarsıntı yaklaşık 40 saniye sürmüş ve 60 bine yakın kişi hayatını kaybetmişti. Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra burada güç birikebileceğine dikkat çeken uzmanlar, yaklaşık 200 yıldır sessizliğini koruyan fay sınırına ait kıymetli tespitlerde bulunuyor.
MESCİD-İ AKSA İÇİN TEHLİKENİN BOYUTU NE?
Ölüdeniz fayı üzerinde yaşanabilecek kırılmayla birlikte bölgede büyük bir sarsıntı yaşanması halinde Müslümanlar, Hristiyanlar ve Museviler için çok kıymetli bir nokta olan Mescid-i Aksa’nın tehlikede olup olmadığı da merak ediliyor. Prof. Dr. Murat Utkucu, 3 ilahi din için vazgeçilmez bir mabet olan Kudüs’ün incisi hakkında kıymetli açıklamalarda bulundu.
Prof. Dr. Utkucu, Ölüdeniz fayının Mescid-i Aksa için risk oluşturup oluşturmayacağı sorusuna geçmiş sarsıntılardan örnek vererek şöyle yanıt verdi: “Evet, Mescid-i Aksa’nın 749, 758 ve 1133 yıllarındaki sarsıntılarda yıkıldığı bu bağlamda hatırlatılabilir. Ayrıyeten 1927 yılında meydana gelen 6.3 büyüklüğündeki bir zelzelede de hasar görmüştür.”